Wat is een complexe dynamiek?

De dynamiek van de wereld waarin wij leven en werken is complex. We kunnen er maar een klein deel van overzien. Dit geldt voor ons als privépersonen, maar ook op het werk. Ik voel er bij tijd en wijle ongemakkelijk bij. Waarom kan ik niet ‘verder’ kijken? Wat mis ik?

Echter, bij een complex systeem is het onmogelijk om alles te kunnen overzien. En de meeste bedrijven en organisaties zijn complexe systemen. Er zijn zoveel verschillende onderlinge interacties, dat er ter plekke iedere keer een nieuwe dynamiek ontstaat. Het hebben van een totaaloverzicht is een illusie.

Check: is jouw organisatie te typeren als een complex systeem? De organisatie is een complex systeem als:

• Er veel onderlinge relaties en interacties zijn, in een continue wisselwerking
• De interacties niet lineair zijn, eerder circulair
• Er tegelijkertijd positieve en negatieve terugkoppelingen van een besluit/ handeling plaatsvinden
• Er veel interacties met de omgeving zijn
• De omstandigheden altijd uit evenwicht zijn; er is wel streven naar evenwicht,maar dit wordt nooit bereikt
• Er dynamiek in de tijd is: het verleden is mede verantwoordelijk voor het gedrag van het heden
• Elk deel van het systeem onwetend is van het gedrag van het systeem in zijn geheel. Het deel reageert alleen op informatie die beschikbaar is. Daarom is gerichte verandering moeilijk.
• Emergentie ontstaat: het geheel is meer dan de som der delen. De samenhang zorgt voor een eigen dynamiek.

Delen van perspectieven

Gericht sturen in een complexe omgeving werkt door het bijeenbrengen van perspectieven. Gezichtspunten van meerdere mensen en partijen samenbrengen. Op basis daarvan samen keuzes maken. Kijken of en hoe het werkt. En bijtijds bijsturen.
Hier gaat het vaak mis. Zoals een klant van mij vertelde: ‘Iedereen in het directieteam wacht totdat ik mijn mening geef. Als ik eerst naar hún mening vraag geven ze algemene antwoorden, of zeggen ‘ja’ als ze ‘nee’ bedoelen. Bang dat ze iets fout zeggen. En vaak hoor ik via-via vaak dat men het niet eens is. Of de uitvoering ervan stagneert.’

Psychologische veiligheid

Bij deze klant was het slecht gesteld met de psychologische veiligheid. Er was geen open gesprek en geen uitwisseling van perspectieven. De directieleden ‘verschuilden’ zich in hun eigen divisie. Samenhangende sturing kwam niet van de grond. De innovatie en doorontwikkeling van de organisatie stagneerde.

Juist in complexe omgevingen is psychologische veiligheid belangrijk. Hier red je het namelijk niet meer met besluitvorming vanuit één of enkele perspectieven. En dat krijg je, als de psychologische veiligheid laag is. Iedereen stemt zijn of haar antwoord dan op elkaar af.

Wat is psychologische veiligheid?

Psychologische veiligheid is het idee dat je elkaar het voordeel van de twijfel geeft. Dat je bij voorbaat inschat dat anderen je blijven waarderen en respecteren, wat je ook doet. Dat je ‘een potje kunt breken’ als het ware.
Het leidt onder andere tot het uiten van afwijkende ideeën en tot zelf ook openstaan voor tegendraadsheid. Het resulteert in het creëren van een interactie die nodig is om in de complexiteit van de organisatie stap voor stap de juiste keuzes te maken. En om bijtijds bij te sturen als dit nodig is.

Ontwikkelen van psychologische veiligheid

Bij de klant van mij kwam het goed. Het ging niet vanzelf. Er was een wisseling in de samenstelling in het directieteam voor nodig, een intensief teamtraject én coaching van de voorzitter. Men oefende in het bevragen van elkaars zienswijzen en leerde elkaar stapsgewijs op een andere manier kennen.

Het directieteam werd geleidelijk een plek in de organisatie waar de directieleden zich veilig voelden en waar het uitwisselen van perspectieven plaatsvond. De ontwikkeling van de organisatie kwam weer op gang.

Omgaan met complexiteit: psychologische veiligheid is basis 

Het is niet voor niets dat de aandacht voor psychologische veiligheid toeneemt. We leven en werken steeds meer in een wereld die gekenmerkt wordt door complexiteit. Het sleutelbegrip om hiermee om te gaan is ‘integratie van perspectieven’. Psychologische veiligheid, de mate waarin wij ons zonder angst durven te uiten, legt hiervoor de basis.